Edebiyat ve Sinema

Kainatın kurgusunun ters olduğu konusunda şüphelerimiz oluşabilir zaman zaman. Cennet bahçesinden dünyaya değil, dünyadan cennete sürülmemiz gerekirdi belki de. Yazılmış olanları tersten okumak, önce ölüp sonra doğmak da bir son olabilirdi. Bizim üzerimize dayatılanı kabul etme zaafımız olduğu müddetçe de, kendimize yakın olanı seçmek zorundayızdır yalnızca.  Kabul etmediğimiz herhangi bir düzen, ailevi ve sosyal ilişkilerimizin işlevini bozsa da zihnimizi sivriltecektir. Tabu haline getirilen ve sadakatsizlik olarak dikte edilen, yasak ilişki olarak adlandırılan kaotik durum; yaşamsal çıkmazlarımızı hazırlayabileceği gibi; doğasında sarsan, sarıltan ve benlik hissettiren aşk adı verilen garip saplantı yerine cinsel oburluğun doyum noktasıdır keza. Bedeni sivrilterken, ruhu köreltmekle sonlandırır o açlığı ve yok olmaya mahkumdur da. İlişki çıkmazında ne övülecek, ne de yerilecek bir durumdur. Tabu olarak kalmaya devam edecek ve yıkılan bir köprünün son ayağı olacaktır daima. Son ay

Zaman zaman mutsuz olmadan mutlu olamamak, safi mutluluğa erişip endorfin zehirlenmesiyle etrafa korkunç gülücükler saçan bir yüze sahip olmaktan daha seçilesi, içim öylesini istiyor. "Nedensiz hüzün" gibi gözüktüğü halde zihnin bir yerlere alacaklı bir icra memuru gibi yazdığı o noktaların birikip de hedonist ve kinist yanlarımın arasında kalan o elastik çizgiyi çekip uzatması ve koparması, gözümde fazladan duran birkaç yaşa dönüşebiliyor. Dönüşmediği taktirde beynimin içinde milyarlarca kara delik oluşup birbirini yutarak en son hafızamdaki kutsal anıları da yutacaktır muhakkak. Bunlar olmadan, mutlu olabilir miyim? O tuhaf, içimde kıvrılan mutsuzluk olmadan mutlu olmam kendime atılan zehirli bir ok, hatta mızrak olacaktır. Şarabı şişeden içerken, karanlık bir odada en vurucu sahnelerinin içinde kendimi, o da olmadı gölgemi hayal ettiğim bir filmin içinde rol aldığımı hissetmiyorsam hür olamam, var olurum. Kendi varlığımı dışarıda beni bütünleştiren kişilikle sınırlayamay

Zihnimizin yaşamımızda bizi zorladığı en sofistike konulardan birisi de iyi ve kötü ayrımıdır. Deccal (Antichrist) kavramını da ilk duyduğumuzda yine yalancı, tek gözlü, korkunç bakışlı bir din düşmanını daha doğrusu bir canavarı düşleriz. Sonuca vardığımızda ise, sebepleri atlamış olduğumuz gerçeği o canavardan çok da ürkütücüdür. Deccal'in insanları kandırdığı gerçeğini unuturuz. Deccal'in yardımsever, tatlı dilli bir iyilik meleği olduğu gerçeği yatar oysa tüm bu korkutucu gerçeğin altında. İyilik yapan insanların, başkalarının varlıklarını hiçe sayması o kişiler tarafından bir hakaret ve hatta saldırıdan çok daha öte bir davranıştır. İyilik yapmaya çalışan kişi, tamamen "vicdan" adını verdiği o canavarı bastırmaya çalışmaktadır(*) ve aslında iyilik yaptığı kişiden ziyade kendisini ön plana çıkarmaktadır. Kendi varlığını hissetmeden, kendisinden bir şeyler veren(*) bir insan gerçekten de "vermiş" olur oysa. Kendini umutsuz vaka olarak kabul eden bi

Kararlı yerine çekingen ve ürkek, kinist yerine hedonist olmayı tercih etmiş ve yaşam sürekliliğini hiç bir sıçrama olmaksızın bu bütünün içinde ören çocuklar, gelecekte birer birey değil de kişi olmayı seçmişlerdir. Seçimleri, bulundukları ortamın dışına çıkmalarına rağmen ruhen aynı noktada kalmalarına büyük katkı sağlayacaktır. Doğduğumuz vakit yağlı, bir kibritle kapkara alevler saçacak ince çitlerle bir çemberin içinde buluruz kendimizi. Algı seviyemiz ve kelime dağarcığımız geliştikçe de bu ateş yavaş yavaş yanmaya başlar. Uzun bir süre bu çemberden korkar ve yanmamak uğruna kıpırdamaktan bile imtina ederiz. Ta ki birey olma yolunda ilerlemek zorunda kalacağımızı anladığımız ana dek yanmak bir kenara dursun, ısıdan etkilenmemek uğruna çemberin içindeki akrep gibi ölümümüzü bekleriz. Bu çemberi tek başımıza aşmamız oldukça zordur ve bir tanrı, mesih, ya da baba figürüne ihtiyaç duyarız.Sert, acımasız ve hatta cani bir tanrı olmadan bu çemberi aşamayız. Şanslı olanlarımız zihnimi

Marx'ın Emek-Değer kuramı, diğer kuramları kadar tartışmaya açıktır. Marx emeğin değer ölçüsünün, üretilen ürünün değerine doğrudan katkısı olduğunu savunmuştur. Söz konusu değer ölçütünü "süre" ve aslında etik değerle ilişkilendirmiştir. Kısaca, aynı ürünü üreten iki işçinin, aynı süreleri harcamalarına rağmen birinin canhıraş bir biçimde emek vermesi ile, diğerinin daha tembel olması, ürünün değerini değiştirir. Riso Amaro (Acı Pirinç) örneğinde, mevsimlik pirinç işçileri günlük yevmiye karşılığında çalışmalarına rağmen, aralarından ikisinin çeltik tarlasında olma sebebi bambaşkadır. Çalıntı bir kolyeyi paylaşmakla birbirlerinden çalmak arasında ikilemde kalan iki kadın, emekçi kılığında olmalarına rağmen fiziken içinde bulundukları ortamdan soyutlanırlar. Harcanan emek pirinç için değil, oldukça kıymetli bir kolye içindir aslında. Diğer işçilerin alın terlerinin buğuladığı ekranda, dört kişiye odaklanırız. Bir hırsız, hırsızın kolyeyi emanet ettiği bir kadın, tüm hik

İnsanın tüketme ihtiyacının kontrolden çıkmasıyla ahlaki çöküş başlar yavaş yavaş. Kendi varlığını anlamlandırmayı ve kendi kimliğini sorgulamayı bile tüketmeye tercih edenler, bir gün kapitalizm denen canavarın kendi bedenleri üzerine çökeceği ihtimalini düşünemezler bile. Fabrikalardaki dişlilerin ve çarkların mermi seslerine karıştığı bir ortamda dahi, lüks tüketim arzusu asla sonlanmayacaktır. Tüketim bir eylemden ziyade; tüketimi gerçekleştiren insanı döngünün son halkası haline getiren bir seremonidir aslında.  Sedmikrasky'nin ilk sekansında, her ikisinin de ismi Mary olan ve kapı gıcırdısıyla sürekli açılıp kapanan fakat içlerine girilmeyen, dışarıyı da göremeyen iki kız kardeşten ziyade iki oda görürüz. Film boyunca gördüğümüz bu iki kız kardeş odanın içinde yankılanan bir konuşma yaparlar ve yavaş yavaş odadan çıkanın toplumsal boyutta sürekli ilerleyen ve hatta globalleşen bir ahlaksızlık olduğunu görürüz. Virüs gibi her yere yayılmış olan tuhaf davranışlar, etikten ve

Arayışlar, Nietszche gibi tartışmasız modern çağda en etkili yankıları yaratan bir filozofu elinin tersiyle itmiş bir kadın tarafından yazılmıştır. Tıpkı Bazarov'un Anna Sargeyovna'sının vücut bulmuş halidir Lou Andrea Salome. Lou Andrea Salome aşk için neler düşünmüştür, Arayışlar'da fikir edinebiliriz. Adine, belki de Salome'un ta kendisidir. Salome, eğer evlilik denen kurumun entelektüel arkadaşlığı bitirecek olan cinsellik ve sadakat gibi dogmatik ve içgüdüsel davranışlarla olduğu gerçeğini kabul edip, "Adine gibi olsaydım ne düşünürdüm, ne hissederdim ve ne yapardım?" durumunu bize aktarmış. Aşk ya da aslında cinsel veya dürtüsel çekimle başlayan tuhaf obsesyon, içimizde bulunduğumuz çağın da bundan önceki evrelerinin de yer yüzüne bıraktığı tuhaf bir virüsten ibarettir. Salome yıllar sonra evlenmiş olsa da, hiçbir zaman Adine gibi olmamış ve aşkın ancak entelektüel birliktelikle sınırlı kalabileceği bir çerçevede yürüyebilen, çıkarsız bir paylaşım ol

İnsanoğlunun safi iyilikle yaşaması ne kadar absürt ve hatta çekilmez bir düşünceyse, safi kötülükle yaşaması da bir o kadar tuhaf ve korkunçtur. Kötülüğüne ne olduğunu iyiliği bilmeden ve iyiliğin de yine ne olduğunu kötülüğü tatmadan, görmeden, hissetmeden asla anlayamayız. İyilik de, kötülük de doğamızda fazlasıyla mevcuttur ve zihnimizin çalıştığı ana göre ikisinden birini seçeriz. Zihnimiz, benliğimizi ya da bedenimizi korumamız gerektiği konusunda ısrarlı ise; kötülük kaçınılmazdır. Hırslar, arzular, şehvet ve daima kazanma arzusu, mevki ve mankıb sahibi olma dürtüsü hat safhaya ulaştığında kötülükten kaçamaz insanoğlu. Kötülüğü doldurduğu bir küvetin son damlasına kadar hissettiği gibi, boşalttığı bir havuzun kalan son damlasında da hissedebilir içindeki karşı koyamadığı korkunç arzuya göre. Les Diaboliques (Şeytan Ruhlu İnsanlar) filmi de tam olarak bunu anlatmıştır keza. Verici ve bahşedici özelliğini sonuna kadar kullanan insan ne kadar iyiyse, alıcı ve hep daha fazlasını

Hegel, özneden bağımsız hiçbir şeyin olamayacağını ve gerçeğin de ancak insana bağlı olduğunu düşünüyordu. Örneğin bireylerin, gerek tinsel gerek fiziksel varlıklarını bir kenara bırakarak, toplumu oluşturmaları ve devleti kurmaları bir tür yabancılaşmaydı.  Yabancılığı ya da yabancılaşmayı pek çok şekilde tarif edebiliriz zira. Albert Camus'un meşhur Yabancı kitabında da Meursault ile toplum ile kendisi arasında sıkışmış bir yabancıyı okuruz. Hem kendisini, hem toplumu hem de çevresindekileri adeta yabancılamıştır ve en sonunda kendisi de onlara karşı yabancı olmuştur. Bilinmeyen, erişilmek istenmeyen ve farklılaştırılan her şey yabancıdır aslında.  Gadja Dilo, yani Çılgın Yabancı Romanların diline biraz hakim, Stephane adlı bir Fransızdır. Fransızların ne burnu büyüklüğü, ne üstün ırkı, ne de mükemelliyetçiliği Stephane'ye ulaşmamıştır. Romanların arasında onlar gibi olmak için uğraşmamış, onları daha görür görmez onlardan hiçbir farkı olmadığını göstermiştir aslında.

Sıkışmış ve hatta ezilip paramparça olmuş bir ruh bedeni o kadar güzel kullanır ki, beynimizin içindeki gecekonduları, lağımları, kömürlükleri bizlere saray olarak yansıtır. Beden ve ruh arasındaki ters orantı öylesine güçlüdür ki, nefes alırken yavaş yavaş mezara girdiğinin farkına bile varamaz insan. Bedeni yaşatmak, iyileştirmek ve güzelleştirmek ruhu öldürmekle başlar çünkü. Hayatta kalmak adına enerjimizi, zamanımızı, beynimizi kiralamayanımız yoktur. Kiralayamayan ise kiralayamadığı için depresyondadır ve kiralamaya başladığı an içinde gizlediği hedonist kültür avcısını, kendini realite etmek için fırsat kollayan ruh düşmanını ortaya çıkarıverir. Hele ki vaktini ve potansiyelini bir odadaki bilgisayar, telefon ve evraklarla tüketiyorsa ve bunun farkındaysa yavaş yavaş ruhunu isteyerek ya da istemeyerek katlediyordur. Odasından çıktığı an sosyalleşmeyi penetrasyon, güzel bir yemek, biraz içki, sinema ile tamamlıyorsa da yine ruh katili olmak için elinden geleni yapıyordur aslınd

Sert geçen bir kışın barındırdığı sokaklar bir evsizin agorasıdır aslında. Tüm yaşamsal faaliyetlerini sokaklarda sağlamak zorundadır. İnşaat köşeleri, kayıkhaneler ve belki de ayazın tam ortasındaki bir kaldırım köşesi onun yaşam alanı olmak zorundadır. Bu şekilde yaşamayı kabul eden bir insan, kendine en yakın hayatı seçmiş olsa bile akıl, vicdan, çözülme gibi kavramlardan ister istemez uzak duracaktır. Bahsi geçen kavramları kendimiz yaratıp içlerini doldurmuş olsak ve bir kural haline getirsek dahi; bu kavramların sadece ucuna değecek ve hiçbir şekilde toplumsal öğretilerle gelişmiş bu kavramlardan oluşan çemberin içine girmeyecektir. Çaresizlik ve boş vermişliğin insandan aldığı en temel şey benliğidir. Kendini asla gerçekleştirme seviyesine erişemeyecek ve ihtiyaçlar hiyerarşisinin birinci sırasında kalacaktır.  Mahsun Süpertitiz'in bolluk ve bereketi imgeleyen tavus kuşlarına olan ilgisi bir süre sonra düşmanlığa dönüşecektir. Sevimliliklerine, renklerine ve masumiyetleri

Sanrılarımız aslında çoğu zaman bizimle yaşayan ve günlük hayatta yadsımak ve görmezden gelmek zorunda kaldığımız küçük çaplı tabulardır ve rüya dediğimiz periyotlarda varlıklarını hissettirirler. Ne zaman ki benliğimiz yorulur, sanrılarıyla savaşamaz hale gelir işte o zaman bir akıl hastanesinde buluruz kendimizi. Santa Sangre'nin yönetmeni Alejandro Jodorowsky de akıl hastanesi yerine bol ışıklı, rengarenk, rahatsız edici imgelerle dolu film setlerini tercih etmiştir sadece. Fenix akıl hastası bir gençtir ve hayatının geri kalanını işlediği cinayetlerle yüzleşerek ve gerçekleri kabul ederek bir akıl hastanesinde sürdürmek zorundadır. Çocukluğu bir sirkte geçen Fenix, cinsel arzuların bastırılamadığı, şiddetin devamlı ayyukada olduğu bir ortamdadır ve çok da sağlıklı bir gelecek bekleyemeyiz kendisinden. Kendisini bulunduğu ortamdaki hemen hemen her şeyle özdeşleştirip, akıl sağlığını yitirmiştir sonunda. Bu bir sonuçtur. Sıradışı bir ortamda alışılagelmedik sahnelere şahit olup